FOSİL YAKITLARDA SONUN BAŞLANGICI ‘COP28’

Kıymetli HARPUT Gazetesi okurları, Dubai’de düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Konferansı (COP 28)’nın çıktılarını sizler için özetlemeye çalıştım.

Açılımı Taraflar Konferansı olan COP (Conference of Parties), Birleşmiş Milletler üye devletlerinin, iklim değişikliğiyle mücadeledeki ilerlemeyi değerlendirmek ve Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) yönergeleri dâhilinde iklim eylemi için bir plan yapmak üzere bir araya geldiği yıllık toplantılardır. İlk COP 1995 yılında Berlin’de yapılmıştı.

Bu yıl 30 Kasım ile 13 Aralık tarihlerinde Dubai’de düzenlenen COP28 toplantısı sonunda BM İklim Değişikliği İcra Sekreteri Simon Stiell, COP28'deki kapanış konuşmasında, fosil yakıt çağını sonlandıracak net bir sinyalin eksikliğinden yakınarak, Dubai'de tam bir sayfa dönüşü sağlanamamış olsa da, fosil yakıtların için “yeni bir dönemin sonunun başlangıcı” olduğunu belirtmiştir.

Yenilenebilir enerji hedeflerinin üç katına çıkarılması, enerji verimliliği hedeflerinin ikiye katlanması, Uyum Konusunda Küresel Hedef Çerçevesinin oluşturulması ve kayıp ve hasar fonunun faaliyete geçirilmesi açısından COP28 sonucunu övmüştür. Bu girişimlerin bir bitiş çizgisi değil, bir cankurtaran halatı olduğunu vurgulamış ve hükümetlere ve işletmelere verilen taahhütleri derhal somut eylemlere dönüştürmeye çağırmıştır.

Stiell, daha hızlı ilerlemenin gerekliliğini vurgulamış ve ülkeleri 1,5°C hedefleri ile uyumlu iddialı ulusal iklim planları sunmaya çağırmıştır. Tecrübeli insanların iklim eylemini yönlendirmedeki hayati rolünü de kabul etmiş ve BM İklim Değişikliği'nin sürdürülebilir bir gelecek yarışındaki yolculuğun her adımını desteklemeye kararlı olduğunu belirterek sözlerini tamamlamıştır.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA)’nın düzenleme yetkisi aldığı toplantıya başkanlık eden IEA İcra Direktörü Fatih BİROL, 13.12.2023 tarihinde sosyal medya hesabından bir paylaşım yaparak toplantıda alınan kararları özetlemiştir. Paylaşımında “1,5°C doğrultusunda fosil yakıtlardan uzaklaşma hedefini açıkça ortaya koyan bu önemli sonuçtan dolayı #COP28 Başkanlığını ve ülkeleri tebrik ediyorum.” ve“Gelişmekte olan ekonomilerin finansmanı konusunda daha fazla çabaya ihtiyaç duyulmasına rağmen, çoğu IEA kriterlerinin yansıtıldığını görmek memnuniyet vericidir” demiştir.

IEA Direktörü Fatih BİROL, COP28 toplantısının başarıya ulaşması için 5 madde sayarak tek tek açıklamıştır. Ülkelerin 2030 yılına kadar; 1- yenilenebilir enerji kapasitesini üç katına çıkarması, 2- enerji verimliliği uygulamalarının iki katına çıkarılması, 3- fosil yakıt endüstrisinin ve özellikle petrol ve gaz şirketlerinin faaliyetlerinden kaynaklanan metan emisyonlarının %75 oranında azaltılmasıyla başlayarak faaliyetlerini Paris Antlaşması ile uyumlu hale getirmeleri, 4- yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerde temiz enerji yatırımlarını üç katına çıkaracak büyük ölçekli finansman mekanizmalarının kurulması, 5- etkisi azaltılmamış kömürle çalışan enerji santrallerine yönelik yeni onayların sona erdirilmesi de dâhil olmak üzere, fosil yakıtların kullanımında düzenli bir düşüş sağlayacak önlemlerin alınmasını taahhüt etmek.

Özetle çıkan sonuçlar doğrultusunda, ülkeler enerji verimliliği iki katına çıkarmak, yenilenebilir enerjiyi üç katına çıkarmak, metan emisyonlarını azaltmak ve fosil yakıtlardan adil ve eşitlikçi bir geçiş sağlamak için somut politikalarla bu hedefler doğrultusunda hızla harekete geçmelidir.

Hükümetler, COP 28'de küresel stok sayımına ilişkin bir karar alacak ve bu karar, 2025 yılına kadar hazırlayacakları bir sonraki iklim eylemi planlarındaki hedeflerini hızlandırmak için kullanılabilecek. Küresel stok sayımı bize ilerlemenin nerede çok yavaş olduğunu gösterdi. Ancak aynı zamanda ülkeler tarafından öne sürülen çok çeşitli araç ve çözümleri de ortaya koydu. COP 28, ülkelerin bu araçların acilen hızlanmak için önümüzdeki iki yıl içinde nasıl uygulamaya koyulacağını gösterdiği bir “yapılabilir COP” olmalıdır.

Türkiye, bu yıl Dubai'de düzenlenen Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Konferansı'na (COP 28) en çok katılım sağlayan ülkeler arasında 7. sırada yer alırken 452 resmi kayıtlı delege ve 593 de ek delege ile katılım sağlamıştır. Kırılgan ülkeler statüsünde değerlendirilmeyi talep eden Türkiye, iklim değişikliğinin yıkıcı etkilerine en fazla maruz kalan ülkelerden biri olduğunu savunmuştur. Türkiye COP28'in en önemli gündem maddelerinden olan fosil yakıtlardan çıkış konusuna ilk günden karşı çıktı.Yenilenebilir enerji kapasitesinin 2030 yılına kadar üç katına çıkarılmasını taahhüt eden 100'den fazla ülke arasında da yer almadı.118 ülkenin imzacı olduğu Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Üzerine Küresel Taahhüt'ü Suudi Arabistan, Rusya ve Irak'ın yanında Türkiye de desteklemedi.

Aslında iklim değişikliği ile mücadelede Türkiye daha önce yanlış bir karar ile gelişmiş ülkeler kategorisinden aday gösterilmişti. Bunun yanlış olduğunu Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki TV canlı yayınında da ifade etmiştir.

Türkiye’nin COP28’de öncelikli gündemi Kayıp ve Zarar Fonuydu. Fon, iklim değişikliğinin ön saflarında yer alan ve kuraklık, seller ve yükselen deniz seviyesi gibi giderek artan aşırı hava olaylarının neden olduğu yıkımın maliyetiyle başa çıkmaya çalışan gelişmekte olan ülkelerin uzun süredir devam eden bir talebiydi. Fona şu ana kadar Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) 100 milyon dolar, Almanya 100 milyon dolar, İngiltere 40 milyon dolar ve 20 milyon sterlin, ABD 17 milyon dolar ve Japonya 10 milyon dolar katkı taahhüdünde bulundu.Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğinin etkilerine adaptasyonu için yıllık 215-387 milyar dolar finansman ihtiyacı var.

ESEN kalınız…