Kıymetli okuyucularım Yüksek Lisans ve Doktora Tez konum olan ve şu anda kıymeti daha çok anlaşılan ISI POMPALARI ile ilgili Uluslararası Enerji Ajansının (UEA) hazırlamış olduğu raporu sizlere aktarmak istiyorum. Son yazılarımda çoğunlukla UEA’nın raporlarını sizlere aktarmak istiyorum çünkü enerji alanında gerçekten büyük emek verilerek oluşturulan raporları hazırlayan UEA, OECD çatısı altında 1974 yılında petrol arz güvenliğini temin etmek amacıyla kurulmuştur. UEA günümüzde enerji alanında çok daha geniş bir çerçevede faaliyet göstermektedir. Türkiye UEA’nın kurucu üyeleri arasındadır ve merkezi Paris’tedir.Türkiye, OECD’nin kurucu üyesi olması hasebiyle UEA’ya otomatik bir şekilde üye olmuştur. UEA çalışmaları Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımızın eşgüdümünde ilgili kurum ve kuruluşlarımızca takip edilmektedir.Her yıl UEA’nın en önde gelen yayını olan Dünya Enerji Görünümü (World Energy Outlook-WEO) hazırlanmaktadır.
UEA’nı kısaca anlattıktan sonra asıl konumuz olan Isı Pompaları ile ilgili raporlarında geçen ifadeleri özetlemeye çalıştım. Isı pompası, ısı enerjisini bir ortamdan diğer bir ortama taşıma prensibine dayanan ve elektrikle beslenen bir sistemdir. Gerekli şartlar sağlandığında yüksek miktarlarda enerji düşük maliyetlerle kullanıma sunulabilir. Çoğu insan için ısı pompası yeni bir terimdir. Oysaki evlerimizde ısı pompası çalışma prensibi ile aynı mantığın ürünü olan buzdolabı, klima ve derin dondurucu gibi cihazlar kullanılmaktadır. Düşük emisyonlu elektrikle çalışan ısı pompaları, güvenli ve sürdürülebilir ısıtmaya küresel geçişte merkezi teknolojidir. Şu anda piyasada bulunan ısı pompaları, doğal gaz kazanlarına göre üç ila beş kat daha fazla enerji verimliliğine sahiptir. Devam eden küresel enerji krizinin daha da acil hale getirdiği fosil yakıt fiyatlarındaki artışlara hanelerin maruz kalmasını azaltıyorlar. Küresel doğal gaz talebinin altıda birinden fazlası binalarda ısınma amaçlıdır; Avrupa Birliği'nde bu rakam üçte birdir. Pek çok ısı pompası soğutma da sağlayabiliyor ve bu da 2050 yılına kadar ısıtma ve soğutma gerektiren bölgelerde yaşayacak olan 2,6 milyar insanın ayrı bir klimaya olan ihtiyacını ortadan kaldırıyor. Binalarda ısıtma yılda 4 x109ton CO2 emisyonuna neden oluyor – Küresel emisyonların %10’u. Fosil yakıt bazlı kazanlar yerine ısı pompalarının kullanılması, tüm büyük ısıtma pazarlarında, mevcut elektrik üretim karışımıyla bile sera gazı emisyonlarını önemli ölçüde azaltıyor; bu, elektrik sistemleri karbonsuzlaştıkça daha da artacak bir avantajdır.
2021 yılında dünya genelinde alan ısıtma ihtiyaçlarının yaklaşık %10’u ısı pompaları tarafından karşılandı, ancak kurulum hızı hızla artıyor. Isı pompalarının payı, ısıtma amaçlı akaryakıt ve diğer elektrikli ısıtma biçimleriyle karşılaştırılabilir düzeydedir ancak gazla ısıtmaya dayalı ısıtmanın %40’ından ve bölgesel ısıtmaya dayalı %15’ten daha düşüktür. Bazı ülkelerde ısı pompaları hâlihazırda en büyük ısıtma kaynağıdır. Norveç’te binaların %60’ı ısı pompalarıyla donatılmıştır; İsveç ve Finlandiya’da bu oran %40’ın üzerindedir; bu da ısı pompalarının soğuk iklimler için uygun olmadığı iddiasını çürütmektedir. Küresel satışlar 2021’de yaklaşık %15 arttı; bu da son on yılın ortalamasının iki katı. Avrupa Birliği’ndeki büyüme %35 civarındaydı ve enerji krizinin ışığında daha da hızlanması planlanıyor; satışların 2022’nin ilk yarısında Polonya, Hollanda, İtalya ve Avusturya’da geçen yılın aynı dönemine göre kabaca iki katına çıkması bekleniyor. Çin yeni satışlar için en büyük pazar olmaya devam ederken, Kuzey Amerika bugün en fazla ısı pompalı evlere sahip. Bu bölgeler, Japonya ve Kore ile birlikte aynı zamanda sektörün en büyük oyuncularına ev sahipliği yapan önemli üretim merkezleridir.
Isıtmayı karbondan arındırmak için tercih edilen kanıtlanmış teknoloji olan ısı pompalarının küresel kapasitesi, bu senaryoda 2021’deki 1000 GW’tan 2030’a kadar yaklaşık 2.600 GW’a sıçrayarak binalardaki toplam ısıtma ihtiyaçlarının payını onda birden neredeyse beşte bire çıkarıyor. Bunun sonucunda doğal gaz talebi 80 milyar metreküp (bcm), kalorifer yakıtı talebi günde 1 milyon varil, kömür ise 55 milyon ton kömür eşdeğeri azalıyor. Toplamda bu, 2030 yılına kadar binalarda ısınma amaçlı fosil yakıt kullanımındaki küresel azalmanın neredeyse yarısının ısı pompalarından kaynaklandığı ve geri kalanının diğer verimlilik önlemlerinden kaynaklandığı anlamına geliyor. 1,5 °C’lik küresel iklim hedefiyle tutarlı bir senaryoda, ısı pompaları daha hızlı hızlanacak; kapasiteleri 2030 yılına kadar neredeyse üç katına çıkacak ve ısıtmadaki payları dörtte bire ulaşacak.
Isı pompaları aynı zamanda sanayi ve bölgesel ısıtmadaki ısıtma ihtiyaçlarını da karşılayabilir. Büyük ısı pompaları günümüzde 140-160 °C’ye kadar ısı sağlayabilmektedir; yenilik ve geliştirilmiş tasarımlarla daha yüksek sıcaklıklar mümkün olmaktadır. Günümüzde en yaygın endüstriyel ısı pompaları daha düşük sıcaklıkta ısı sağlar. Kağıt, gıda ve kimya endüstrileri yakın vadede en büyük fırsatlara sahip olup, bunların birleşik ısıtma ihtiyaçlarının yaklaşık %30’u ısı pompaları tarafından karşılanabilmektedir. Yalnızca Avrupa’da, doğalgaz fiyatlarındaki son artışlardan olumsuz etkilenen bu üç sektördeki 3.000 tesise 15 GW’lık ısı pompası kurulabilir.
Isı pompalarının ısınma için doğal gaza olan bağımlılığı azaltma potansiyeli, doğal gazın en çok kullanılan ısıtma yakıtı olduğu ve gaz fiyatlarının en fazla arttığı Avrupa Birliği’nde özellikle büyüktür. AB’nin iklim hedefleriyle tutarlı bir senaryoda, ısı pompası satışları 2021’deki 2 milyondan 2030’a kadar 7 milyona yükselerek Rusya’nın gaz ithalatını 2030’dan çok önce sona erdirme hedefine ulaşılmasına yardımcı oluyor. Bu dağıtım, doğal gaz tüketimini 7 milyar metreküp azaltıyor 2025’te ve 2030’da 21 milyar metreküp, bu miktar AB’nin 2021'de Rusya’dan yaptığı boru hattı ithalatının neredeyse %15’ine eşdeğerdir.
Isı pompalarının hızlandırılmış dağıtımı kaçınılmaz olarak küresel elektrik talebini artırıyor, ancak enerji verimliliği ve talep tepki önlemleri güç sistemleri üzerindeki etkiyi büyük ölçüde azaltabilir. İklim taahhütlerinin yerine getirilmesi durumunda elektriğin binalar ve sanayi için ısıtmadaki payı 2021 ile 2030 arasında ikiye katlanarak %16’ya çıkacak. Aynı dönemde küresel elektrik talebi dörtte bir oranında artarken, ısı pompalarının katkısı onda birinden az. Verimliliği paralel olarak artırmadan ısı pompası ekleyen haneler için bu, kış aylarındaki maksimum talebi neredeyse üç katına çıkarabilir. Bir evin verimlilik oranının iki derece artırılması (örneğin Avrupa ülkelerinde D’den B’ye), ısıtma enerjisi talebini yarıya indirebilir ve ihtiyaç duyulan ısı pompasının boyutunu azaltabilir, böylece tüketicilere para tasarrufu sağlayabilir ve puant talepteki büyümeyi üçte bir oranında azaltabilir. Dikkatli şebeke planlaması ve talep tarafı yönetimiyle birlikte bu, elektrikli ısının neden olduğu dağıtım şebekesi yükseltme ihtiyacını hafifletir ve 2030’a kadar ilave esnek üretim kapasitesi ihtiyacını en aza indirir.
Isı pompaları, kullanım ömürleri boyunca tüketicilere para tasarrufu sağlayabilir ve onları fiyat şoklarından koruyabilir. Isı pompası kullanan ortalama ev veya işyeri, gaz kazanı kullananlara göre daha az enerji harcıyor. Bu tasarruflar, günümüzün pek çok pazarında, hatta bazılarında sübvansiyonlar olmadan, ısı pompalarının yüksek ön maliyetlerini dengeliyor.
Günümüzde oldukça yaygınlaşmaya başlayan fotovoltaik sistemlerden elektrik eldesi ile ısı pompalarının enerjisi karşılanarak; ev sahipleri, yöneticiler ve mülk sahipleriiçin uygun maliyetli teknoloji sayesinde uygun maliyetli ısıtma ve soğutmanın, daha düşük karbon ayak izinin ve çok daha fazlasının keyfini çıkarabilirler.Isı pompalı ısıtma sistemini güneş panelleriyle birleştirerek ısıtma ve sıcak su ihtiyaçlarınızın karşılanmasını sağlarken aynı zamanda çevre dostu olabilirsiniz. Güneş panelinin boyutuna bağlı olarak, ısı pompanızı çalıştırmak için ihtiyacınız olan tüm elektriği güneş panellerinin üretmesi tamamen mümkündür.